Dzisiejszy styl życia – pośpiech, fatalna dieta, używki oraz brak ruchu – silnie wpływa na nasze zdrowie. Nie zdajemy sobie sprawy, że takie postępowanie również nie jest obojętne dla naszych kości. Osteoporoza to choroba, której rozwojowi sprzyjają wyżej wymienione czynniki.
Czym jest osteoporoza?
Często pacjent, słysząc od lekarza diagnozę, jaką jest osteoporoza, nie rozumie istoty tej choroby. Nie każdy lekarz dysponuje wystarczającą ilością czasu, aby należycie wyjaśnić jej charakterystykę i zapoznać go z nią. Słowo „osteoporoza” pochodzi z języka greckiego i już samo tłumaczenie daje wiele informacji na temat tej choroby; osteon oznacza „kość”, a porus „otwór”, można więc przetłumaczyć to jako „dziurawa kość”. Osteoporoza to postępująca metaboliczna choroba całego szkieletu człowieka. Dochodzi w niej do zmniejszenia gęstości kości („mniej kości w kości”), następuje też zmiana jej wewnętrznej struktury, przez co szkielet staje się bardziej kruchy i podatny na złamania. Dzieje się tak dlatego, że procesy niszczenia i odbudowy kości, które u zdrowego człowieka pozostają w równowadze, u chorych na osteoporozę przesunięte są w stronę degradacji (człowiek traci więcej tkanki kostnej, niż jest w stanie odbudować). Na procesy te duży wpływ mają hormony (parathormon, kalcytonina czy hormony płciowe, zarówno estrogeny – hormony żeńskie, jak i androgeny – hormony męskie), ilość wapnia i witaminy D w diecie czy też aktywność fizyczna i wiele innych czynników.
Objawy osteoporozy
Objawy osteoporozy zależne są od liczby i obszaru złamań. Złamanie przedniej krawędzi kręgu może przebiegać bezobjawowo,chory nie uskarża się wówczas na ból, lub skąpoobjawowo w postaci dyskomfortu przy staniu lub siadaniu. Częściej początek osteoporozy objawia się ostrym bólem, pojawiającym się nagle, niespodziewanie, nawet przy wykonywaniu codziennego lekkiego wysiłku. Ruchy kręgosłupa są bardzo ograniczone, a ból wzmaga się przy kaszlu czy kichaniu. Chory potrafi dokładnie zlokalizować miejsce bólu. Złamaniom często towarzyszy brak apetytu oraz wzdęcia brzucha. Spożywanie pokarmów daje uczucie pełności w nadbrzuszu i nasila ból w miejscu złamania. Ponadto zmienia się sylwetka, występuje deformacja klatki piersiowej, zwana garbem lub garbem wdowim, który jest wynikiem kompresyjnych złamań przednich części wielu kręgów. Plecy pacjenta są zgarbione, zaokrąglone, dochodzi do obniżenia wzrostu. Kolejne złamania pogłębiają kifozę piersiową, zmniejszają wzrost, aż do chwili, kiedy łuki żebrowe zaczną opierać się o talerze biodrowe. Pojawiają się wtedy ból oraz wiele działań niepożądanych ze strony narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej. Występuje zaburzenie funkcji trawiennej, a zmniejszenie aktywności ruchowej przewodu pokarmowego nasila występujące już zaparcia. Przy upośledzonej sprawności ścian klatki piersiowej pacjenci z osteoporozą częściej chorują na zapalenie płuc i dolegliwoście zatorowo-zakrzepowe. Inne symptomy dają złamania kości długich. Pojawiają się złamania kości promieniowej w obrębie nadgarstka, zazwyczaj, gdy podczas upadku próbujemy się podeprzeć ręką. Należy je nastawić i unieruchomić w opatrunku gipsowym na parę tygodni. Złamania górnego odcinka kości udowej (złamanie szyjki kości udowej i złamania krętarzowe) występują często przy błahych urazach, potknięciu się o dywan, próg czy wręcz mocniejszym nadepnięciu nogą. Wówczas konieczne jest poddanie pacjenta interwencji chirurgicznej i hospitalizacji. Śmiertelność po tego rodzaju złamaniach jest wysoka i dochodzi nawet do 25%, w wyniku powikłań sercowo-naczyniowych, oddechowych i nerkowych. Osteoporoza jest chorobą przewlekłą, stąd wczesne jej rozpoznanie u pacjentów ze znanymi czynnikami ryzyka zaniku kostnego umożliwia zapobieganie oraz zastosowanie leczenie na wczesnym etapie zapobiegającego złamaniom.
Leczenie osteoporozy
Celem leczenia osteoporozy jest zachowanie masy kostnej powyżej „progu złamań”. W tym celu stosuje się wiele środków farmaceutycznych, a chorzy przyjmujący te preparaty muszą być pod stałą kontrolą lekarza. W leczeniu istotna jest dobra współpraca pomiędzy lekarzem, a pacjentem. Niektóre leki przepisywane w osteoporozie trzeba zażywać przez wiele lat, podobnie jest z profilaktyką, którą trzeba zachowywać do końca życia. Właściwie dobrany sposób leczenia może całkowicie zmniejszyć ryzyko złamań i utrzymywać sprawny układ ruchu do starości. Leczenie osteoporozy polega przede wszystkim na eliminowaniu wszystkich czynników, które zwiększają jej ryzyko. Istotne jest to również w zapobieganiu chorobie. Pacjenci w trakcie osteoporozy powinny przyjmować witaminę D i wapń, nie wystarczy tylko odpowiednia dieta, często potrzebne jest przyjmowanie witamin w postaci preparatów. Oczywiście w czasie trwania kuracji trzeba co jakiś czas kontrolować poziom wapnia we krwi oraz jego wydalanie z moczem. Pacjenci mogą przyjmować wapń np. w postaci węglanów wapnia (około 40% wapnia), najlepiej podczas posiłku. Natomiast dawkę witaminy D zmniejsza się o połowę w okresie letnim (dawkowanie zależy od pory roku). Uwaga! Przedawkowanie witaminy D może powodować uszkodzenie nerek. Podział leków na osteoporozę zależy od ich działania oraz aktywności zależnej od płci, wieku i innych czynników. Preparaty dobiera się indywidualnie, aby leczenie było jak najbardziej skuteczne i bezpieczne dla pacjenta. Najczęściej specjalista przepisuje preparaty, które zapobiegają złamaniom. Kuracja osteoporozy nie powinna trwać dłużej od badań klinicznych, podczas których określano skuteczność i bezpieczeństwo przyjmowania leku. Przykładowe środki przyjmowane w osteoporozie: Ranelinian strontu, Bisfosfoniany Raloksyfen, Denozumab, Kalcytonina łososiowa, Hormonalna terapia zastępcza (HTZ), Teryparatyd.
Leczenie osteoporozy wtórnej w przewlekłych chorobach stawów
Zależy od jej przyczyny, jednak należy jak w każdym przypadku stosować się do ogólnych zasad postępowania, mających na celu obniżenie ryzyka złamań.
Reumatoidalne zapalenie stawów: wymaga szybkiego zahamowania jego rozwoju, podaje się preparaty, które mają zmienić jej przebieg. Rozwój zapalenia stawów powoduje stopniowe niszczenie kości. Również przyjmowanie glikokortykosteroidów wpływa na osteoporozę. Należy odpowiednio wcześnie włączyć leki zmniejszające ryzyko złamań kości.
ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa): należy pamiętać o aktywności fizycznej oraz leczeniu schorzenia. Zaleca się bisfofoniany.
Toczeń rumieniowaty układowy: należy leczyć chorobę na wczesnym etapie oraz jak najrzadziej przyjmować glikokortykosteroidy. Rozpoczęcie kuracji osteoporozy należy rozpocząć stosunkowo wcześnie.
