Każdego dnia spotyka nas wiele różnych stresujących sytuacji. Gdy dla jednych stresem jest pójście do szkoły, pracy, na egzamin czy przesłuchanie w sądzie, innym nie przysparza to problemu. Jest to zatem kwestia indywidualna dla każdego człowieka. Nie ulega jednak wątpliwości, że jedne osoby radzą sobie lepiej ze stresem inne gorzej. Z czasem uczymy się traktować go jako impuls mobilizujący do działania, do wysiłku oraz pokonywania przeszkód (stres pozytywny). Niestety stres może mieć także bardzo negatywny wpływ na nasze funkcjonowanie oraz życie codzienne (prowadzi do problemów z zapamiętywaniem, wysławianiem się, z zasypianiem, do stanów lękowych a nawet zamknięcia w sobie).
Co wywołuje u nas stres i jakie są jego rodzaje?
W chwili obecnej wyróżnia się kilka rodzajów stresu oraz czynników (stresorów, czyli negatywnych bodźców psychicznych i/lub fizycznych) prowadzących do ich powstania czy nasilenia się. U każdego pacjenta widoczne są określone fazy reakcji na stres oraz wyuczone sposoby radzenia sobie z nimi. Stres można podzielić na fizyczny (wszelkie zmiany jakim odpowiada organizm na czynniki uszkadzające i niebezpieczne) oraz psychiczny (wywołany przez różne bodźce i prowadzący do silnego wzrostu napięcia emocjonalnego). Większości z nas stres kojarzy się negatywnie, warto jednak pamiętać o tym, iż wyróżniamy:
•dystres, inaczej zły stres, niebezpieczny dla zdrowia oraz życia pacjenta, zwłaszcza przy dużym nasileniu i częstości trwania
•eustres, inaczej dobry/ pozytywny stres prowadzący do zadowolenia i satysfakcji bez jakichkolwiek skutków negatywnych
Nie ulega wątpliwości, że każdy z nas podchodzi do sytuacji stresujących w sposób indywidualny. Dla wielu z nas pójście do nowej pracy, egzamin czy ślub wywołuje stres. Podobnie jak zbyt duży hałas, za wysoka temperatura, choroba kogoś z rodziny, trudna sytuacja konfliktowa (w rodzinie czy w gronie przyjaciół). Reakcja na stres to trzy następujące po sobie fazy:
•alarmowa (dochodzi do mobilizacji sił organizmu i próby zmierzenia się z sytuacją stresującą),
•odporności (próba przystosowania do stresora) oraz
•wyczerpania (organizm traci zdolności obronne, na skutek zbyt długotrwałego działania stresora, stan ten jest niebezpieczny dla zdrowia a nawet życia pacjenta).
Każdy z nas wykazuje inną odporność na działanie stresorów, to co dla jednych osób jest stresujące innym pacjentom nie przeszkadza i nie stanowi dla nich zagrożenia. W sytuacji gdy zauważymy, że zbyt emocjonalnie reagujemy na pewne sytuacje w życiu codziennym, powinniśmy spróbować znaleźć jakieś rozwiązanie. Gdy stres będzie zbyt silny i nie będziemy potrafili sobie z nim poradzić domowymi sposobami warto skonsultować się ze specjalistą.
Czym właściwie są dobry i zły stres, jakich na co dzień doświadczamy?
Charakterystyczne dla eustresu jest poczucie mobilizacji do działania; jest to stan lekkiego podniecenia, można też określić go jako tremę. Możemy rozpoznać, że nam towarzyszy, kiedy ważne dla nas zdarzenie wywołuje przede wszystkim podniecenie (a nie strach), kiedy “nie możemy się już doczekać”, kiedy wielokrotnie planujemy w myślach przebieg zdarzenia, wyobrażamy je sobie, mamy nadzieję na pozytywne jego rozwiązanie. Stan eustresu odczuwany krótko jest pozytywnym bodźcem aktywizującym dla organizmu. Inaczej niż dystres, który jest reakcją na sytuację zagrożenia (nie tylko rzeczywistego, ale także zinterpretowanego jako zagrażające, choć obiektywnie wcale nie musi takim być) na frustracje, na przeszkody i udaremnione realizacje celów i zamierzeń. Dystres powoduje aktywizację całego ustroju, powoduje gwałtowne wydzielanie adrenaliny mobilizującej do działania, którego we współczesności zwykle nie mamy okazji zrealizować, przez co wpływa on na pogorszenie stanu naszego zdrowia. Zgodnie z opisanymi powyżej prawami pogarsza też naszą wydajność, funkcjonowanie intelektualne, sprawność. Dystres jest rodzajem stresu paraliżującego, stresu, który udaremnia efektywne zadziałanie. Doświadczamy go, kiedy na myśl o ważnym zdarzeniu ogarnia nas wyłącznie lęk, kiedy mamy poczucie, że nic nie przychodzi nam do głowy (jak na egzaminie, przed wystąpieniem publicznym, rozmową kwalifikacyjną etc), kiedy towarzyszą temu dolegliwości wegetatywne, takie jak tachykardia (palpitacja serca), wymioty, biegunki, wysypki, drżenie rąk, kłopoty ze snem, brak apetytu; kiedy mamy wrażenie, że nierozwiązywalne sprawy piętrzą się, a Ty nie masz siły, by się za nie zabrać. Ze względu na zdrowie, dobre samopoczucie i ogólny dobrostan psychofizyczny, na ile to tylko możliwe warto wystrzegać się dystresu w naszym życiu. Pomocne mogą być tutaj takie strategie jak; nieodkładanie ważnych spaw na potem, konfrontacyjne, asertywne strategie komunikowania się z innymi ludźmi, przestrzeganie czasu na odpoczynek, oraz wysiłek fizyczny, który w naturalny sposób pozwala rozładować gromadzącą się w organizmie adrenalinę, która jest jedną z głównych przyczyn negatywnego stresu.
Jak organizm reaguje na stres?
Wielu ludzi badało i bada stres oraz jego reakcje na funkcjonowanie organizmu jako takiego. Badacze wyróżnili trzy płaszczyzny, w których zmienia się jego zachowanie, gdy jest narażony na stres. Poniżej przykłady reakcji organizmu, które najczęściej towarzyszą, gdy jesteśmy narażeni szczególnie na długotrwały stres (dystres), ale pewne symptomy możesz zaobserwować choćby przed wspomnianymi wystąpieniami publicznymi. Oto one:
1. Wskaźniki fizjologiczne, wśród których najczęstsze to: przyśpieszony puls, szybkie bicie serca, ucisk w gardle, suchość w buzi, wzmożona potliwość, uczucie napięcia (szczególnie mięśni rąk i nóg), sztywność karku, gonitwa myśli.
2. Wskaźniki psychologiczne, do których można przypisać: odczuwanie nieokreślonego lęku, apatia, zachwiane poczucie własnej wartości, rozdrażnienie, wrogość, przygnębienie.
3. Wskaźniki behawioralne, czyli związane ze zmianami w zachowaniu: obniżona wydajność, zaburzenia snu, utrata apetytu lub uczucie ciągłego głodu, nagłe wybuchy gniewu lub płaczu, konfliktowość, tiki nerwowe. Wtedy częściej zdarza nam się nadużywać alkoholu oraz nadmiernie palić.
