Poporodowe zapalenie tarczycy może przebiegać zarówno tak dyskretnie, że pacjentka nawet nie zauważy u siebie jakichkolwiek objawów choroby, jak i może ono doprowadzać do znacznego zmniejszenia komfortu życia. Jakie są przyczyny i objawy poporodowego zapalenia tarczycy? Jak przebiega leczenie? Poporodowe zapalenie tarczycy (łac. thyreoditis post partum) może przebiegać jako nadczynność tarczycy lub niedoczynność tarczycy, ale i może dochodzić do zmiennego pojawiania się u pacjentek obu wymienionych stanów. Poporodowe zapalenie tarczycy nie zawsze wymaga leczenia, mimo to pacjentki cierpiące na nie zdecydowanie powinny być pod opieką endokrynologa – u części z nich rozwija się bowiem przewlekła niedoczynność tarczycy. Problemy dotyczące funkcjonowania gruczołu tarczowego można zaklasyfikować jako poporodowe zapalenie tarczycy wtedy, kiedy dochodzi do nich w ciągu 12 miesięcy od rozwiązania ciąży. Schorzenie nie jest częste, według statystyk występuje ono u około 5 na 100 kobiet, które niedawno przebyły poród.

Poporodowe zapalenie tarczycy: przyczyny

Dokładna przyczyna pojawiania się u pacjentek poporodowego zapalenia tarczycy do dziś nie została jednoznacznie ustalona. O udział w powstawaniu schorzenia podejrzewa się jednak, zachodzące już po urodzeniu dziecka, zmiany dotyczące funkcji układu odpornościowego. Otóż w trakcie trwania ciąży czynność układu odpornościowego fizjologicznie ulega osłabieniu – ma to na celu sprawienie, aby komórki odpornościowe matki nie traktowały płodu jako źródła obcych antygenów, przeciwko któremu mogłaby być skierowana reakcja odpornościowa prowadząca ostatecznie do obumarcia ciąży. W momencie, kiedy dochodzi już do porodu, przedstawiony powyżej stan przestaje obowiązywać – układ odpornościowy powraca do stanu sprzed ciąży, co więcej – jego czynność może być nawet bardziej nasilona niż przed zajściem w ciążę. Część badaczy przyjmuje właśnie ten patomechanizm, związany z nadreaktywnością układu odpornościowego po ciąży, za przyczynę występowania poporodowego zapalenia tarczycy.

O roli układu odpornościowego w patogenezie poporodowego zapalenia tarczycy świadczyć może również to, u jakich to pacjentek obserwuje się zwiększone ryzyko wystąpienia tego stanu. Okazuje się bowiem, że kobiety cierpiące na cukrzycę typu 1 chorują na poporodowe zapalenie tarczycy trzy razy częściej niż te pacjentki, u których zaburzenia wydzielania insuliny nie występują. Innymi czynnikami ryzyka wystąpienia zaburzeń czynności tarczycy po porodzie są:

1. występowanie chorób tarczycy w rodzinie pacjentki

2. doświadczanie przez ciężarną zaburzeń czynności tarczycy w przeszłości

3. obecność u pacjentki wysokich mian przeciwciał przeciwtarczycowych

Poporodowe zapalenie tarczycy: diagnostyka

W rozpoznawaniu poporodowego zapalenia tarczycy ważne znaczenie mają występujące u pacjentki dolegliwości oraz wyniki badań laboratoryjnych. Zazwyczaj pierwszym wykonywanym badaniem jest ocena stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) we krwi. W przebiegu schorzenia jego wartości mogą być niskie (takie spotykane są w fazie nadczynności poporodowego zapalenia tarczycy) lub wysokie (obserwowane z kolei w trakcie fazy niedoczynności). Należy podkreślić, że pacjentka z omawianym schorzeniem może posiadać prawidłowy poziom TSH – nie oznacza to, że choroba u niej nie występuje, może tak się bowiem zdarzać wtedy, kiedy faza nadczynności stopniowo przechodzi w fazę niedoczynności gruczołu tarczowego. Innym badaniem, które jest wykonywane u pacjentek z podejrzeniem poporodowego zapalenia tarczycy, jest ocena stężeń wolnych frakcji hormonów tego gruczołu (T3 i T4). Ich wysokie wartości odnotowuje się w fazie nadczynności, niskie z kolei w przebiegu fazy niedoczynności. Przydatne jest również oznaczanie przeciwciał przeciwtarczycowych (przeciwko tyreoglobulinie i przeciwko tyreoperoksydazie) – jeżeli ich miana są dodatnie, to przy współistnieniu innych odchyleń (takich jak obecność opisanych wyżej objawów oraz ilościami hormonów tarczycy przekraczającymi granice normy) postawić można rozpoznanie poporodowego zapalenia tarczycy.

Poporodowe zapalenie tarczycy: leczenie

Poporodowe zapalenie tarczycy nie u każdej pacjentki wymaga leczenia – dotyczy to szczególnie tych chorych, u których objawy nie są znacznie nasilone i u których odchylenia w badaniach laboratoryjny nie są znacznego stopnia. W sytuacji, kiedy dolegliwości są natomiast wyjątkowo wyraźnie wyrażone, możliwe jest stosowanie:

1. w fazie nadczynności tarczycy leków zmniejszających przekształcanie w organizmie tarczycowego T4 do bardziej aktywnego T3 – w tym celu stosuje się, zaliczany do grupy beta-blokerów, propranolol

2. preparatów lewotyroksyny, które stanowią podstawową metodę leczenia fazy niedoczynności tarczycy. Najistotniejsze jest leczenie pacjentek będących w stanie niedoczynności tarczycy. Terapię prowadzi się przez zróżnicowany czas, zazwyczaj sięga on 6-12 miesięcy. Lekarz (bazując na wynikach badań hormonalnych) może po jakimś czasie podjąć próbę odstawienia lewotyroksyny, jednakże w tym okresie pacjentka musi się znajdować początkowo pod jego stałą kontrolą i mieć regularnie (co kilka tygodni) wykonywane badania hormonalne. Dopiero po upewnieniu się, że gospodarka hormonami tarczycy uległa ustabilizowaniu, możliwe staje się całkowite zaprzestanie suplementacji hormonów tarczycowych.

Poporodowe zapalenie tarczycy: rokowanie

Zaburzenia czynności tarczycy po porodzie są najczęściej stanem przemijającym – u większości pacjentek wraz z czasem dochodzi do unormowania się funkcji gruczołu tarczowego. Szczególną uwagę należy jednak kierować ku chorym, u których pojawiła się faza niedoczynności tarczycy. Spowodowane jest to tym, że wśród całej grupy takich pacjentek, według statystyk, u co piątej z nich dochodzi do rozwoju przewlekłej niedoczynności tarczycy.

Stres w ciąży negatywnie wpływa nie tylko na przyszłą matkę, skutkując bólami głowy, napięciem mięśniowym czy przedwczesnymi skurczami macicy, ale również źle oddziałuje na rozwijające się w łonie kobiety dziecko. Jeśli ciężarna kobieta jest zdenerwowana, dziecko odczuwa stan matki. Jemu również udziela się niepokój. W obecnych czasach trudno jednak uniknąć stresujących sytuacji. Już samo tempo życia grozi niezdrowym podnieceniem i pobudzeniem organizmu. Do czego może prowadzić permanentny lub silny stres w ciąży?

Mechanizm działania stresu

Jeśli się stresujemy, do aktywności biologicznej zostają pobudzone dwa systemy: układ współczulny oraz oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. W pierwszych momentach od zadziałania stresora zostaje aktywizowany układ współczulny, który odpowiada za tzw. reakcję walki lub ucieczki. Układ współczulny, zwany też sympatycznym, pobudza nadnercza do wydzielania hormonów: adrenaliny i noradrenaliny. Podwyższony poziom tych hormonów w organizmie skutkuje rozszerzeniem źrenic, przyspieszeniem akcji serca oraz przyspieszeniem tętna i oddechu. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza może zostać pobudzona do działania nawet po kilku godzinach od wystąpienia czynnika stresogennego. Podwzgórze wydziela hormon kortykoliberynę, a ta stymuluje przysadkę mózgową do produkcji kortykotropiny (ACTH). Kortykotropina pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu – hormonu stresu. Zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety ciężarnej podczas długotrwałego stresu mogą negatywnie oddziaływać na rozwijający się płód. Zbyt wysoki poziom kortyzolu i katecholamin – hormonów wydzielanych przez nadnercza – grozi powikłaniami w ciąży.

Czym grozi stres w ciąży?

Naukowcy od wielu lat badają związek między stresem przeżywanym przez kobietę ciężarną a jego skutkami dla przebiegu ciąży. Wiadomo, że długotrwały lub krótki, ale silny stres w ciąży niesie ze sobą większe ryzyko poronienia lub porodu przedwczesnego. Stres skutkuje wzrostem stężenia adrenaliny we krwi, która może wywoływać skurcze macicy i przyspieszać akcję porodową. Ponadto, stres w ciąży – jak twierdzą niektórzy badacze – w skrajnych przypadkach może pośrednio przyczyniać się do powstania wad rozwojowych u dziecka, takich jak zespół Downa czy rozszczep wargi. Istnieją również dowody na to, że długotrwałe stresowanie się kobiety ciężarnej może prowadzić do zaburzenia czynności mózgu płodu, co tuż po urodzeniu dziecka skutkuje opóźnionym rozwojem jego zdolności ruchowych. Kortyzol oraz inne hormony stresu powodują, że naczynia krwionośne obkurczają się, a ich światło ulega zmniejszeniu. Zmniejsza to przepływ krwi u kobiety ciężarnej i ogranicza transport tlenu oraz substancji odżywczych przez łożysko do dziecka. Noworodki kobiet ciągle się stresujących w czasie ciąży są zwykle bardziej niż inne dzieci pobudzone, rozdrażnione, niespokojne i ruchliwe. Jedna z najbardziej kontrowersyjnych hipotez dotyczących skutków stresu w ciąży głosi, że długotrwały stres u przyszłej mamy może wpływać na homoseksualną orientację rozwijającego się dziecka płci męskiej. Oczywiście, należy wziąć pod uwagę to, że każda kobieta ciężarna przeżywa na co dzień jakieś stresy. Minimalne zdenerwowanie, lekkie pobudzenie emocjonalne nie ma wpływu na zdrowie dziecka. Problemy mogą się zacząć, jeśli kobieta doznaje długotrwałego stresu, np. w związku z przewlekłą chorobą bliskiej osoby czy utratą pracy, lub jeśli stres nie trwa długo, lecz jest silny, np. szok po śmierci kogoś bliskiego.

Sposoby na stres w ciąży

Jak uspokoić skołatane nerwy, wyciszyć się i zdystansować wobec problemów? Oto kilka pomysłów na walkę ze stresem w ciąży:

•rozmowa z najbliższą przyjaciółką lub partnerem;

•relaks z książką w dłoni lub przy oglądaniu dobrego filmu;

•ciepły prysznic redukujący napięcie mięśni;

•masaż ciała w profesjonalnym gabinecie masażu;

•oddechowe techniki relaksacyjne;

•ćwiczenia dla ciężarnych, np. joga w ciąży.

Jeśli stres w ciąży nie jest ci obcy, postaraj się zastosować do powyższych wskazówek. Pamiętaj, że w ciąży musisz dbać nie tylko o siebie, ale także o rozwijające się w twoim łonie dziecko. Spokojna i zrelaksowana mama to zdrowy i szczęśliwy noworodek. Na niektóre rzeczy nie mamy wpływu, więc po co się denerwować? Nie warto. Czasami lepiej odpuścić, a stres sam zniknie.

Stres w ciąży – Kiedy udać się do lekarza

Jeżeli kobieta nie potrafi sobie poradzić ze stresem powinna skonsultować to z lekarzem. Przepisze on wówczas odpowiednie, nieszkodliwe dla dziecka leki pozwalające na wyciszenie i uspokojenie. Zalecić może również konsultację u psychologa lub psychiatry.

Stres w ciąży – Leczenie

Istnieje wiele różnych sposobów pozwalających samemu zminimalizować stres. Najważniejszym z nich jest pozytywne myślenie i odpowiednia ilość odpoczynku i snu. Znane są również techniki relaksacyjne (np.joga), które można wykonywać samemu. Kilkunastominutowy odpoczynek w pozycji leżącej w miejscu odizolowanym od hałasu i nadmiaru światła, w trakcie którego należy się starać myśleć „o niczym” wpłyną bardzo pozytywnie na stan psychiczny. Ćwiczenia relaksacyjne wykonywane systematycznie pozwolą na ograniczenie stresu.

Stres bywa określany mianem choroby XXI wieku. Wszyscy są narażeni na jego działanie. Definicji stresu jest wiele, jedna z nich mówi o tym, że jest on reakcją obronną organizmu, która manifestuje się przyjęciem postawy „walki” lub „ucieczki”. Jedni stawiają czoło zagrożeniu i wtedy stres działa mobilizująco. Inni chowają głowę w piasek i uciekają. Stres może być także utożsamiany z zachowaniem adaptacyjnym do zmieniających się warunków, które wymagają od nas stosowania zachowań zapobiegawczych. Jednak, tak naprawdę, mówiąc o stresie możemy się posłużyć jedną definicją. Mianowicie, stres jest nieprzyjemnym napięciem, odczuciem dyskomfortu psychicznego i fizycznego. Zna to chyba każdy i każdy na swój sposób sobie z nim razi. Czy jednak mamy świadomość, jakie konsekwencje niesie ze sobą?

Stres w pracy

Wielu z nas spędza w pracy większą część swojego życia. Badania pokazują, że to właśnie tam stresuje się 85% osób. Najgorzej radzą sobie z nim pesymiści, osoby zamknięte i traktujące sytuację stresową jako osobistą porażkę. Lepiej wykorzystują ją optymiści, ponieważ dostrzegają w niej wyzwanie, które chętnie podejmują. Ukierunkowują się w sposób zadaniowy na problem. Stres jest naturalną reakcją organizmu na zmieniające się warunki w pracy. Jednak, jego przyczyny powinny być niwelowane, by jednostka mogła utrzymać stan równowagi. Jeśli stres z chwilowego zamienia się w przewlekły może przynieść wiele niepożądanych skutków.

Objawy stresu w pracy

Objawy stresu pojawiają się w różnych sferach naszego życia. Mogą one dotyczyć aspektów fizycznych. Czujemy się wtedy bardzo zmęczeni, bolą nas plecy, mamy napięte mięśnie, pojawiają się częste bóle głowy i niestrawności w tym bóle żołądka. Zanika poczucie humoru, pojawia się zniechęcenie, problemy z koncentracją i trudność w podejmowaniu decyzji. Także nasilają się wahania nastroju, lęk, niepokój, a to tylko niektóre z dolegliwości psychicznych i emocjonalnych. Jeśli stres trwa dłuższy czas może dojść do kompulsywnego objadania się, czyli zajadania problemu, co spowoduje tycie lub spadek naszej wagi. Jesteśmy także bardziej krytyczni w stosunku do innych ludzi, nerwowi, drażliwi i łatwiej jest nas wyprowadzić z równowagi. W przypadku nasilonego i długotrwałego stresu może pojawić się wycofanie z relacji społecznych, izolowanie się od innych. Niektórzy próbując sobie poradzić z sytuacją stresową sięgają po alkohol lub narkotyki. U innych pojawiają się zachowania nerwowe takie jak obgryzanie paznokci czy tiki nerwowe.

Przyczyny stresu w pracy

Przyczyn może być wiele i mogą na pierwszy rzut oka nie być tak oczywiste. Jednym z powodów stresu może być nadmiar obowiązków i zadań, które są nakładane na pracownika. Dotyczy to zarówno ilości zadań jak i narzuconego tempa pracy, ciągłe zmiany w projektach i wykonywanie obowiązków po godzinach. Stres związany jest z głównie z trudnymi zadaniami, wymagającymi od nas dużego skupienia i wysiłku intelektualnego. Wszelkie podejmowanie istotnych decyzji, które mogą przynieść poważne konsekwencje wiążą się z jego wystąpieniem. Jeśli nad wykonywanym zadaniem nie mamy poczucia kontroli i decyzyjności, odczuwamy brak informacji niezbędnych do jego zrealizowania może to także wywoływać reakcję stresową. Ważnym czynnikiem stresogennym jest atmosfera jaka panuje w miejscu pracy. Otrzymywanie sprzecznych poleceń od przełożonych i wprowadzanie rywalizacji między pracownikami nie sprzyja efektywnej i bezstresowej pracy. Ponadto, jeśli pracownik nie zostaje informowany o zmianach w miejscu pracy, jest ciągle oceniany, musi być dyspozycyjny nawet po godzinach i stosuje się wobec niego dyskryminację, przemoc fizyczną lub psychiczną to gwarantowaną konsekwencją tego jest długotrwały stres.

Jak radzić sobie ze stresem w pracy?

Każdy człowiek, w zależności od cech charakteru w różny sposób reaguje na stres. Niektórzy dobrze go znoszą stawiając mu czoła i nie poddając się negatywnym konsekwencjom. Inni nie są tak odporni i szybko ich ciało reaguje brakiem apetytu, nudnościami czy problemami ze snem. Niezależnie, do której grupy się zaliczamy, powinniśmy zwracać uwagę na to, jak często stres pojawia się w ciągu naszego dnia. Możemy bowiem stosować różne techniki, które pozwolą, by trudne chwile nie były dla nas tak bardzo obciążające. Warto zapoznać się z paroma zasadami, które zapewnią nam zdrowy i efektywny sen. Jednym ze sposobów jest dzielenie naszych zadań czy obowiązków na trudniejsze i łatwiejsze do wykonania. Świadomość tego, które ze zleceń zabierze nam mniej czasu i umożliwi zajęcie się poleceniem bardziej wymagającym naszych zasobów, pozwoli na poczucie kontroli i sprawczości. W przeciwnym razie, gdy zadanie nas przerasta i mamy mało czasu na jego zrealizowanie czujemy się bezradni, często działamy chaotycznie i chwytamy się kilku zadań jednocześnie. Strach przed tym, że nie wykonamy polecenia prowadzi do stresu i spadku naszej efektywności. Z tym sposobem połączona jest kwestia umiejętnego zarządzania czasem. Ustalanie priorytetowych zadań i konsekwentne ich realizowanie jest umiejętnością, której można się nauczyć. Warto w tym momencie wspomnieć o tak naprawdę oczywistej, ale niezwykle ważnej kwestii, jaką jest wypoczynek i zapewnianie sobie odpowiedniej ilości snu w celu zregenerowania sił. Aktywność fizyczna, hobby czy relaks przy ulubionej muzyce są świetnymi sposobami na odpoczynek, warto aby każdy znalazł dla siebie najbardziej odpowiedni. Stres jest sytuacją, która może nas mobilizować do działania lub paraliżować. Takie sytuacje pojawiają się także w środowisku pracy, gdzie niejednokrotnie, w krótkim czasie musimy się wykazać. Jeśli otrzymujemy polecenia niedostosowane do naszych możliwości, jesteśmy ciągle kontrolowani, nie otrzymujemy informacji zwrotnych, a atmosfera w pracy nie sprzyja ich realizacji to świetne warunki do wystąpienia sytuacji stresowych. Jeśli nie będziemy potrafili sobie radzić ze stresem poprzez relaks, odpoczynek, zapewnienie sobie zdrowego snu i niwelowanie źródeł stresu, to w końcu zniechęcimy się do wykonywania pracy i doprowadzimy do wielu przykrych konsekwencji zdrowotnych.