Tętnice – ich budowa i choroby
Krew z serca jest wyrzucana skurczami ze znaczną siłą. Dobrze utleniona płynie wartko. Toteż naczynia krwionośne muszą być mocne. Z powrotem, w kierunku serca wraca popychana skurczami ścian żylnych; że zaś jest cięższa od dwutlenku węgla, płynie ociężale, a jej ciśnienie jest słabe. Ściany naczyń mogą więc być słabsze. Ściany zarówno tętnic, jak żył zbudowane są z warstw o podobnych strukturach. Żylne są cieńsze, wiotkie, z mniejszą ilością mięśni gładkich i włókien sprężystych. Tętnice są grubsze i bardziej sprężyste. Z tego też wynika, że chorobą typową dla tętnic jest miażdżyca, a dla żył żylaki. Ściany tętnic zbudowane są z trzech warstw: wewnętrznej, czyli śródbłonka, zewnętrznej zwanej przydanką i środkowej, utworzonej ze sprężystej tkanki łącznej. Miażdżyca jest skutkiem zapalenia warstwy wewnętrznej i środkowej, bo w miejscach, gdzie nastąpiły uszkodzenia, tworzą się, by je osłonić, blaszki miażdżycowe, które – kiedy pękają – tworzą skrzepliny. Postępująca miażdżyca po kilkunastu lub kilkudziesięciu latach prowadzić może do zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła naczynia przez te właśnie skrzepliny. W zależności od tego, która tętnica zostanie uszkodzona, miażdżyca może być przyczyną ostrych zespołów wieńcowych, zawału serca, udaru, tętniaka aorty lub zakrzepicy innych narządów. Choroby układu krążenia na tle miażdżycowym są przyczyną ponad 50 proc. wszystkich zgonów. Najbardziej powszechną spośród tych chorób jest zwężenie tętnic, inaczej nazywane tętniakiem. Tętniak jest więc uwypukleniem uszkodzonej ściany naczynia tętniczego, zwykle jej warstwy sprężystej. Jest wywołany parciem krwi. Inaczej mówiąc, jest chorobą tętnic, chorobą przeważnie o podłożu miażdżycowym. Tętniaki mają różny kształt. Bywają workowate, wrzecionowate i kuliste. Niebezpieczeństwo wiążące się z ich istnieniem polega na tym, że w miarę upływu czasu powiększają one swoją objętość, więc ściany worka stają się cieńsze i w każdej chwili grożą krwotokiem. Pękają najczęściej wtedy, gdy osiągną rozmiary 6–15 mm. Według danych statystycznych około 30 proc. tętniaków pęka w czasie snu, tyle samo podczas wykonywania czynności zawodowych oraz przy zajęciach, które powodują podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi (wysiłek fizyczny, parcie na stolec, gwałtowne wzruszenie, stosunek płciowy). Około 80 proc. tętniaków występuje w rozgałęzieniach tętnic i na podstawie mózgu. W 15 proc. występują tętniaki mnogie. Udrażnianie naczyń krwionośnych stało się poważnym wyzwaniem dla medycyny. Zajmuje się tym angiochirurgia, specjalizująca się w operacyjnym leczeniu chorób tętnic i żył obwodowych oraz angioplastyka tętnic, udrażniająca tętnice szyjne.
Tętnica szyjna wspólna
Tętnica szyjna wspólna to najsilniejsza tętnica szyi. Prawa rozpoczyna się w miejscu rozdwojenia pnia ramienno-głowowego, a lewa wychodzi z najwyższej części łuku aorty między pniem ramienno-głowowym a tętnicą podobojczykową lewą. W dolnej części szyi tętnice leżą po bokach tchawicy i przełyku, a w górnej po bokach krtani, gruczołu tarczowego i gardła. Górny odcinek tętnicy jest wyraźnie poszerzony i dlatego otrzymał nazwę zatoki tętnicy szyjnej. Na wysokości górnej części czwartego kręgu szyjnego tętnica dzieli się na tętnicę szyjną wewnętrzną oraz tętnicę szyjną zewnętrzną. W kącie podziału leży ciało przyzwojowe – kłębek szyjny.
Tętnica szyjna wewnętrzna
Tętnica szyjna wewnętrzna rozpoczyna się na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej i w przedłużeniu kieruje się do otworu zewnętrznego kanału tętnicy szyjnej. W dalszym przebiegu w bruździe tętnicy szyjnej na trzonie kości klinowej przechodzi przez zatokę jamistą. Po stronie przyśrodkowej od wyrostka pochyłego przedniego dzieli się na swoje gałęzie końcowe. Są to: gałąź szyjno-bębenkowa, gałąź kanału skrzydłowego, gałęzie zatoki jamistej, tętnica oczna, tętnica łącząca tylna, tętnica naczyniówkowa, tętnica przednia mózgu, tętnica środkowa mózgu. Tętnica szyjna wewnętrzna zaopatruje przednią część mózgowia oraz oko i jego narządy dodatkowe. Wysyła także gałęzie do czoła i nosa.
Tętnica szyjna zewnętrzna
Tętnica szyjna zewnętrzna należy do naczyń typu mięśniowego. Jest jedną z gałęzi tętnicy szyjnej wspólnej. Tętnica zaopatruje szyję, całą głowę z wyjątkiem mózgowia, oka i ucha wewnętrznego. U swojego początku biegnie w kierunku żuchwy. W obrębie trójkąta tętnicy szyjnej jest pokryta tylko mięśniem szerokim szyi oraz blaszką powierzchowną powięzi szyi. W dole zażuchwowym układa się bocznie od tętnicy szyjnej wewnętrznej. Przebieg jej pokrywa się z linią łączącą płatek uszny z wierzchołkiem rogu większego kości gnykowej. Kończy się na wysokości otworu słuchowego zewnętrznego dzieląc się na swoje gałęzie końcowe. Do gałęzi tętnicy szyjnej zewnętrznej należą: tętnica tarczowa górna, tętnica językowa, tętnica twarzowa, tętnica gardłowa wstępująca, tętnica potyliczna, tętnica uszna tylna, tętnica skroniowa powierzchowna, tętnica szczękowa.
Mózg potrzebuje do funkcjonowania stałego zasilania w tlen i składniki odżywcze. Wszystko to dostaje dzięki krwi płynącej do głowy przez tętnice szyjne. Jeśli naczynia te ulegną zwężeniu lub zatkaniu, może dojść do zaburzeń w pracy mózgu, zniszczenia części jego struktur, a nawet śmierci. Na szczęście są sposoby, aby w porę temu zapobiec:
Jak samodzielnie zbadać tętnice szyjne?
Tętnice szyjne biegną po obu stronach krtani. Możesz je wyczuć samodzielnie:
• stań przed lustrem z lekko uniesioną głową,
• przyłóż dłoń do gardła i przełknij ślinę (poruszający się przy tym „wzgórek” to właśnie krtań),
• przesuń z niej palce do boku – w miejscu (zarówno po prawej, jak i lewej stronie krtani), gdzie poczujesz tętno, biegną właśnie tętnice szyjne. Powinny one pulsować w regularnym rytmie. Jeśli tak się nie dzieje, powiedz o tym lekarzowi.