Atopowe zapalenie skóry (AZS) to schorzenie, którego podstawą są zaburzenia w układzie immunologicznym. Atopowe zapalenie skóry pojawia się często z alergiami pokarmowymi, astmą, katarem siennym. Nie można wskazać jednego czynnika, który byłby odpowiedzialny za atopowe zapalenie skóry, więc jego wyleczenie całkowite jest prawie niemożliwe. Stosuje się jedynie leczenie objawowe, które łagodzi uporczywy świąd skóry atopowej oraz zmniejsza dyskomfort i suchość skóry.
Atopowe zapalenie skóry – choroby alergiczne
Atopowe zapalenie skóry należy do grupy tzw. chorób atopowych, do których zalicza się także:
•astmę oskrzelową;
•sezonowy lub przewlekły katar sienny;
•pokrzywkę;
•alergiczne zapalenie spojówek.
Atopowe zapalenie skóry – przyczyny
Istnieją trzy główne, współistniejące ze sobą i wpływające na siebie nawzajem, czynniki uznawane za przyczyny atopowego zapalenia skóry:
•geny „kodujące” odpowiednie predyspozycje do reakcji alergicznych;
•nieprawidłowo działający układ immunologiczny;
•czynniki środowiskowe (alergeny).
Predyspozycje genetyczne
Osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry, bardzo często mają w rodzinie chorych na astmę, katar sienny czy inną formę alergii. Pewne predyspozycje do reakcji alergicznych są więc dziedziczone. Najnowsze badania mówią, że osoby z atopowym zapaleniem skóry rodzą się z trochę innymi właściwościami skóry niż inni. Są to zaburzenia bariery chroniącej naskórek – nie jest ona naturalnie chroniona tak, jak powinna. Co ciekawe, takie zaburzenie dotyka całej skóry, a nie tylko miejsc, gdzie pojawia się wysypka i świąd skóry atopowej. Przyczyną zaburzonej ochrony naskórka jest filagryna, a raczej jej nieprawidłowe działanie. Filagryna to białko, które odpowiada za działanie bariery ochronnej naskórka u zdrowych osób. U chorych na atopowe zapalenie skóry występuje mutacja genu odpowiadającego za „zakodowanie” w organizmie filagryny. Taka mutacja zwiększa także ryzyko wystąpienia innych chorób skóry (rybia łuska, inne rodzaje egzemy) i chorób alergicznych (astma oskrzelowa). Zaburzenia produkcji i działania filagryny w organizmie prowadzą do:
•zmniejszenia naturalnego nawilżenia skóry;
•poniesienie pH skóry;
•zaburzeń w warstwie lipidowej naskórka.
Zaburzenia układu immunologicznego
Atopowe zapalenie skóry to skórna reakcja alergiczna. Pojawia się, kiedy układ immunologiczny uzna, że obecne na skórze lub wewnątrz organizmu substancje zagrażają alergikowi. Wywoływany jest wtedy stan zapalny, mający na celu usunięcie „szkodliwego” czynnika. U alergików równowaga pomiędzy poszczególnymi składnikami układu immunologicznego jest zachwiana. Działa zbyt dużo limfocytów Th2 i odpowiadających im cytokin, a w niektórych przypadkach pojawia się także zbyt wysoki poziom immunoglobulin (IgE) i eozynocytów. To one są odpowiedzialne za reakcję obronną organizmu w przypadku atopowego zapalenie skóry. Taka reakcja sprawia, że skóra atopowa wygląda jeszcze gorzej, ponieważ jest pozbawiona swojej naturalnej bariery ochronnej. Z drugiej strony, uwarunkowane genetycznie zaburzenia warstwy ochronnej naskórka powodują, że wszelkie możliwe alergeny lub czynniki drażniące z łatwością przenikają w głąb skóry, gdzie łatwiej wywołać reakcję układu immunologicznego i alergiczne zapalenie skóry.
Pielęgnacja atopowego zapalenia skóry
W pielęgnacji skóry atopowej bardzo ważne jest jej systematyczne nawilżanie i natłuszczanie. Można to robić w trakcie kąpieli, do której dodajemy odpowiednie preparaty nawilżające i natłuszczające. Kąpiel osoby z atopią skórną powinna spełniać pewne warunki. Powinna trwać od kilku do kilkunastu minut (średnio 10-15 minut), w zależności od nasilenia stanu zapalnego skóry. Preferowana temperatura wody to 33-34°C. Zalecane jest dodawanie do wody emulsji, płynów, olejów mineralnych i naturalnych o pH 5,5, które – nawilżając i natłuszczając skórę – pomagają dodatkowo kontrolować świąd i pozwalają ograniczyć stosowanie miejscowych preparatów przeciwzapalnych. Podrażnienia skórne łagodzi też kąpiel z dodatkiem krochmalu. Przy atopowym zapaleniu skóry po kąpieli zaleca się delikatne osuszenie skóry miękkim ręcznikiem, bez jej pocierania i następnie (około 5 minut po kąpieli) zastosowanie obojętnych preparatów nawilżająco-natłuszczających (na całą skórę) oraz miejscowych leków przeciwzapalnych w obrębie zmian skórnych. Preparaty przeznaczone do kąpieli leczniczej, zawierające środki przeciwbakteryjne, należy stosować jedynie w sytuacji, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego. Nie powinno się korzystać z perfumowanych mydeł, soli kąpielowych i aromatyzowanych produktów kosmetycznych . Do natłuszczania skóry nadają się łagodne kremy, zawierające lanolinę, parafinę, olej lniany, oliwę z oliwek. Ważny jest dobór właściwej odzieży. Powinna być dość luźna, wyprodukowana z delikatnych włókien naturalnych, które nie podrażniają skóry.
Terapie wspomagające w leczeniu atopowego zapalenia skóry
Razem z lekami konwencjonalnymi lekarz może zalecić stosowanie preparatów witaminowo-mineralnych lub innych o charakterze suplementów diety. Niektóre z nich mogą złagodzić stan zapalny i uczucie świądu. Takie właściwości przypisuje się olejowi z wiesiołka, olejom rybnym i olejowi lnianemu. Witamina E zmniejsza wysuszenie skóry i uczucie swędzenia. Cynk przyspiesza gojenie i poprawia pracę układu immunologicznego, potrzebny jest także do przyswajania kwasów tłuszczowych. Wyciąg z pestek winogron, zawierający dużo flawonoidów, powstrzymuje reakcję alergiczną. Warto jednak pamiętać, że preparaty uzupełniające z grupy suplementów diety przynoszą efekty dopiero po dłuższym okresie ich zażywania. Nie należy także przyjmować ich na własną rękę bez uzgodnienia z lekarzem.
