Problem z gazami jelitowymi to dolegliwość, która dotknęła niemal każdej osoby. Fizjologicznie każdy człowiek ma w jelitach pewną objętość gazów. Wzdęcia i problemy z gazami pojawiają się w sytuacji, kiedy ich nadmiar gromadzi się w jelitach. Jakie są przyczyny nadmiernych gazów jelitowych? Jak zapobiegać wzdęciom i jak zmodyfikować dietę, aby uchronić się przed tym problemem? Obecność gazów w jelitach jest naturalnym procesem. U dorosłego zdrowego człowieka objętość gazów jelitowych wynosi około 200 ml, a łączna dobowa objętość ?wiatrów? wydalanych z organizmu dochodzi nawet do 600 ml – usuwane są od kilkunastu do nawet 25 razy w ciągu doby.
Gazy w jelitach mają dwa główne źródła
Po pierwsze: gazy jelitowe częściowo składają się z powietrza połykanego podczas mówienia i spożywania posiłków – tu głównymi składnikami są azot i tlen. Drugim źródłem są gazy będące produktami fermentacji jelitowej, mającej miejsce w jelicie grubym. Te mają bardziej zróżnicowany skład. Produktami metabolizmu bakteryjnego w jelicie mogą być: gazy bezwonne (metan, dwutlenek węgla, wodór) oraz gazy ze specyficznym aromatem (siarkowodór i inne pochodne siarkowe). O ilości i składzie gazów pochodzących z fermentacji bakteryjnej decyduje: skład mikroflory bakteryjnej, rodzaj spożywanej żywności oraz sprawność procesów metabolicznych zachodzących w jelitach.
Nadmierne gazy jelitowe – przyczyny
Jest wiele powodów, dla których mogą gromadzić się nadmierne gazy w jelitach. Przyczyny tego stanu rzeczy to przede wszystkim (1, 2):
•zwiększone porcje połykanego powietrza, wynikające np. z żucia gumy lub palenia papierosów,
•częste spożywanie żywności, która przyczynia się do zwiększonej produkcji gazów w jelitach (tzw. gazotwórczej),
•nietolerancje pokarmowe (np. zespół nietolerancji laktozy),
•spowolnienie motoryki jelitowej, związane z mechanicznym upośledzeniem przepływu w przewodzie pokarmowym (czynnościowe lub polekowe),
•niemożność odbicia połkniętego powietrza (np. wskutek przebytej operacji refluksu żołądkowo-przełykowego),
•nadmierna ilość bakterii w jelicie cienkim,
•nieprawidłowy skład mikroflory w jelicie grubym, zwiększone procesy fermentacji,
•nieprawidłowy przebieg procesów trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim, co skutkuje zwiększeniem ilości substratów do fermentacji w jelicie grubym.
Gazy jelitowe – leczenie i zapobieganie
Trudno o jednoznaczną diagnostykę wzdęcia, czyli zwiększonego gromadzenia się gazów jelitowych. Jeśli do subiektywnego odczucia nadmiernego wypełnienia jelit gazami dochodzą inne objawy, wówczas należy szukać organicznej przyczyny związanej z funkcjonowaniem układu pokarmowego.
W pierwszej kolejności należy rozważyć, jakie mogą być potencjalne przyczyny powstawania nadmiernej ilości gazów jelitowych i spróbować je wyeliminować. W sytuacji, gdy problem pojawia się częściej, warto także wdrożyć postępowanie mające na celu jego zminimalizowanie.
Gazy jelitowe – zapobieganie powstawaniu wzdęć:
•powolne spożywanie posiłków, staranne żucie i rozdrabnianie,
•picie przez słomkę, wykluczenie picia napojów gazowanych,
•zaprzestanie żucia gumy i palenia papierosów,
•staranna weryfikacja spożywanych produktów i wykluczenie tych pokarmów, które mogą powodować nadmierne wytwarzanie gazów jelitowych
•stosowanie probiotyków w celu przywrócenia równowagi dobroczynnej mikroflory jelitowej i neutralizacji szkodliwych drobnoustrojów,
•ostrożne spożywanie produktów mlecznych i jego przetworów zawierających cukier mleczny (czyli laktozę) – mogą być przyczyną wzdęć towarzyszących nietolerancji laktozy.
Objawowo przy wzdęciach można stosować leki i środki adsorbujące (np. węgiel aktywowany) lub preparaty powierzchniowo czynne, które ułatwiają opróżnienie jelit z gazów i odchodzenie wiatrów. Przy nawracających przypadkach pojawiania się zwiększonej ilości gazów jelitowych stosuje się niekiedy chemioterapeutyki mające na celu zmniejszenie ilości mikroflory fermentującej lub leki o zbliżonym działaniu.
Dieta na nadmierne gazy:
Do gazotwórczych składników potraw należą m.in. cukry z rodziny oligosacharydów, laktoza, niektóre rozpuszczalne włókna i skrobia. Oligosacharydy znajdują się głównie w fasoli, brokułach, brukselce, kapuście, kalafiorach, suchym grochu i soczewicy. Nie są dokładnie trawione, bo ludziom brakuje enzymu (alfa-galaktozydazy) koniecznego do całkowitego ich rozpadu. Zwiększają więc produkcję gazów (fasola nawet dwunastokrotnie) w jelicie grubym. Laktoza, czyli cukier zawarty w mleku i jego przetworach, może aż ośmiokrotnie zwiększyć wytwarzanie gazów. Dzieje się tak, gdy organizm nie ma dostatecznie dużo własnego enzymu laktazy potrzebnego do strawienia tego cukru. Nietolerancję laktozy można wykryć, wykonując testy alergiczne lub badania krwi. Najprostszym sposobem rozpoznania tej dolegliwości jest odstawienie na co najmniej dwa tygodnie wszystkich produktów mlecznych. Wyjątek stanowią tu jogurty naturalne, bo są wstępnie przetrawione przez bakterie używane do ich produkcji. Enzym laktazy można też przyjmować w tabletkach po uzgodnieniu dawki z lekarzem.
