Wiele osób interesuje się zdrowym snem. I bardzo dobrze – to klucz do lepszego życia, bogatego w inwencję, aktywność i wolę działania. Czym charakteryzuje się głęboki sen i jaki ma wpływ na zegar biologiczny?
Fazy snu – czym są, jak działają?
Fazy snu to pewne etapy, które charakteryzują się różną aktywnością mózgu w okresie snu. Istnieje 5 faz – czuwanie, faza NREM podzielona na N1, N2 i N3 oraz faza REM. Ta ostatnia jest niewątpliwie bardzo ciekawa – obrosła w mity, ze względu na to, że to w jej trakcie mamy do czynienia z marzeniami sennymi.
Jednak każda z faz odgrywa znaczącą rolę w funkcjonowaniu organizmu. Przykładowo N1 pozwala nam na rozluźnienie mięśni, wyregulowanie oddechu, relaks i przejście w głęboki sen.
N2 to faza, podczas której zachodzi wiele procesów decydujących dla regulacji naszej gospodarki hormonalnej. W trakcie fazy N3, czyli najgłębszego etapu snu, dokonuje się swego rodzaju serwis organizmu – niektóre tkanki się odbudowują, mięśnie dokonują regeneracji, a nasz system odpornościowy zyskuje dodatkową ochronę.
Fazy snu odbywają się w cyklach. To z tego powodu często nie pamiętamy snów, których doświadczyliśmy w trakcie trwania ostatniego etapu cyklu, którym jest faza REM. Nie ma ona kluczowego znaczenia na poziomie fizjologicznym – naukowcy od lat przyglądają się jej roli w naszym spaniu i śnieniu.
Zegar biologiczny – jak działa?
Nie tylko fazy snu są ważne. Mechanizmów biologicznych, które cechują się zauważalną cyklicznością, jest więcej. Istnieje pewien określony ewolucyjnie porządek, który staramy się utrzymać, by żyć zdrowo. Ssaki wytwarzają melatoninę – hormon, który jest odpowiedzialny za zmęczenie. Reguluje ona tzw. zegar biologiczny.
Jest to zjawisko, które pozwala naszemu organizmowi – który często działa na zupełnie innym poziomie niż świadomy mózg – na prawidłowy odpoczynek i funkcjonowanie za dnia i w nocy. Melatonina działa więc w taki sposób, że gdy robi się ciemno, od razu zaczynamy odczuwać zmęczenie. Owocuje to za dnia – jesteśmy wtedy bardziej żywi i aktywni. Jaki jest jednak związek faz snu z zegarem biologicznym?
Zegar biologiczny a fazy snu
Fazy snu pozwalają na kompletną regenerację i sprawiają, że jesteśmy gotowi do działania skoro świt. Dlatego ważne jest to, by utrzymać minimalną liczbę cykli, która zapewni nam regenerację. Mowa tu przeważnie o 4 – choć nie jest to reguła. 4 cykle to 6 godzin – tyle co najmniej powinniśmy spędzać na spaniu. Jeśli nie wystarczy to do przeprowadzenia w naszym organizmie odpowiedniej regeneracji, warto spać dłużej, nawet do 9 godzin.
Jeszcze dłuższy czas snu wcale nie musi działać na nas korzystnie. W miarę postępu cykli redukuje się bowiem udział fazy skupionej na „odbudowie” naszego organizmu, czyli N3, a wydłuża się faza N2 i REM. Co ciekawe, niektórzy dysponują pewną cechą genetyczną – są tzw. sleepless elite. Oni mogą się w pełni regenerować w ciągu 2 cykli – śpią przeważnie po 3 do 5 godzin i są wyspani.
Źródła:
- Opracowanie własne,
- Melatonin: Pharmacology, Functions and Therapeutic Benefits, Sylvie Tordjman, Sylvie Chokron, Richard Delorme, Annaëlle Charrier, Eric Bellissant, Nemat Jaafari and Claire Fougerou, Current Neuropharmacology 2017
- Physiology, Sleep Stages, Aakash K. Patel; Vamsi Reddy; John F. Araujo. StatPearls Publishing 2020
