Nadczynność tarczycy to zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy ponad ilości, których potrzebuje organizm. Nadczynność tarczycy zwana jest często hipertyreozą (ang. hyperthyreosis lub hyperthyroidism). Może przyjmować postać jawną, z całym wachlarzem dość charakterystycznych objawów, jak i utajoną, gdzie nadmiar hormonów tarczycy jest na tyle niewielki, że nie rozwija się postać kliniczna choroby. W wymiarze objawowym nadczynność tarczycy charakteryzuje się uczuciem stałego gorąca, drżeniem rąk, kołataniem serca oraz wieloma innymi dolegliwościami, z których nie wszystkie występują u każdego pacjenta. Na nadczynność tarczycy narażone są przede wszystkim kobiety. W ciągu życia zachoruje co sześćdziesiąta kobieta oraz jedynie co siedemsetny mężczyzna.
Nadczynności tarczycy – przyczyny
Tarczyca jest organem przylegającym do tchawicy poniżej krtani. Funkcją jego w organizmie jest produkcja hormonów, tzw. hormonów tarczycy. Hormony te nazywamy T3 oraz T4. Hormony te są związkami jodu i do prawidłowego funkcjonowania tarczyca potrzebuje odpowiedniego zaopatrzenia w ten pierwiastek. Zaopatrzenie organizmu w jod nie musi być bardzo regularne, gdyż jest on magazynowany w tarczycy i jego zapas starcza w normalnych warunkach na kilka tygodni. Przewlekły niedobór jodu może powodować jednak powstanie chorób tarczycy, wywołujących jej nadczynność w długim okresie. Hormony tarczycy regulują w organizmie wiele funkcji. Trudno jest omówić ich efekty na poziomie całego organizmu, gdyż wpływają one na funkcjonowanie wielu tkanek, a jednocześnie działają różnokierunkowo. Hormony te odgrywają kluczową rolę w procesach metabolizmu zachodzących w organizmie czy w procesie rozwoju płodu. Aktywność tarczycy jest warunkowana hormonem przysadki mózgowej – TSH, czyli hormonem tyreotropowym. Nadczynność tarczycy może być związana zarówno ze zwiększonym wydzielaniem tego hormonu, jak i ze zmianami w samym gruczole tarczycy. Z tej perspektywy wyróżniamy nadczynność pierwotną i wtórną. Przyczyny nadczynności tarczycy kształtują się w zależności od wieku, zaopatrzenia w jod i predyspozycji genetycznych. Najczęstszymi są: silny uraz psychiczny, np. lęk, gniew, zmartwienie, zaburzenia w życiu płciowym, zaburzenia hormonalne okresu przekwitania, jakakolwiek ostra lub przewlekła choroba zakaźna, spożywanie nadmiernych ilości jodu, guzy przysadki mózgowej, zażywanie zbyt dużej ilości hormonów tarczycy oraz ciąża.
Nadczynnoś tarczycy – objawy
Nadczynności tarczycy w postaci jawnej towarzyszy szereg dość charakterystycznych objawów, które pozwalają zwykle na jej zdiagnozowanie jedynie na podstawie objawów klinicznych. Niemniej przed podjęciem leczenia zaleca się przeprowadzenie dalszych badań, w celu zdiagnozowania przyczyny i formy choroby. Ujawnioną postać nadczynności tarczycy rozpoznaje się, gdy istnieje zwiększony poziom fT3 lub fT4 (frakcje wolne hormonów tarczycy) ponad górną granicę normy. Zwykle towarzyszy temu obniżony poziom TSH, jednak w szczególnych przypadkach również poziom TSH może być podwyższony.
Objawem charakterystycznym nadczynności tarczycy jest wzmożona nerwowość. Chory staje się drażliwy, może odczuwać niewytłumaczalny niepokój, lęk, łatwo wpada w płacz. Mogą występować trudności ze skupieniem uwagi, bezsenność. Chorzy zwykle wykazują również nadmierną ruchliwość, są często nienaturalnie pobudzeni. W niektórych przypadkach pojawiać się może depresja, a nawet objawy psychotyczne, podobne jak w schizofrenii czy chorobie afektywnej dwubiegunowej. Nadczynność tarczycy wpływa również na metabolizm chorej osoby. Następuje częstsze oddawanie stolca połączone z biegunką. Chory posiada zwiększony apetyt, któremu towarzyszy paradoksalnie spadek masy ciała. Jednocześnie dochodzi do redukcji masy mięśniowej, chory nie jest w stanie podejmować dużego wysiłku fizycznego, szybko się męczy. Występują tzw. faliste drgania mięśni, szczególnie widoczne przy wyprostowaniu rąk. Objaw ten może przypominać drżenie rąk w przebiegu choroby Parkinsona.
Nadczynność tarczycy – leczenie
Chcąc przywrócić prawidłową czynność hormonalną gruczołu tarczowego u osób z nadczynnością tego gruczołu, trzeba przede wszystkim zapewnić im spokój przez wiele tygodni, zlikwidować wszelkie źródła konfliktów i emocji, zapewnić dogodne warunki otoczenia, obfitą dietę mleczno-jarzynową oraz stosować odpowiednie preparaty farmakologiczne blokujące czynność lub hamujące nadmierne wytwarzanie hormonów warunkujących podany zespół objawów klinicznych. Rodzaj leczenia farmakologicznego nadczynności tarczycy, dawkę preparatu oraz czas stosowania ustala i zmienia każdorazowo lekarz. Podstawowym warunkiem uzyskania efektów leczenia jest jego systematyczność. W niektórych przypadkach stosuje się leczenie izotopowe lub operacyjne. Leczenie nadczynności tarczycy zależne jest od: jej przyczyny, wieku chorego, nasilenia oraz innych chorób. Dlatego metoda leczenia jest dobierana przez lekarza indywidualnie. Nie należy lekceważyć tego schorzenia, gdyż nieleczona nadczynność tarczycy może powodować bardzo niebezpieczne powikłania w postaci: niewydolności serca, zaburzeń rytmu serca, osteoporozy.
