Choroby wątroby obejmują szereg jednostek chorobowych, z których najczęściej występują: ostre i przewlekłe zapalenie wątroby, marskość wątroby, choroba stłuszczeniowa wątroby i toksyczne uszkodzenie wątroby. W leczeniu tych chorób żywienie jest podstawowym elementem terapii. W przebiegu chorób wątroby dochodzi do zaburzeń przemiany poszczególnych składników pokarmowych, dlatego konieczne jest indywidualne podejście do każdego chorego. Żywienie chorych często napotyka trudności, takie jak brak łaknienia, uczucie pełności i wzdęcia, pragnienie oraz okresowe zaburzenia trawienia. Dlatego też wytyczne dotyczące żywienia pacjentów z chorobami wątroby powinny uwzględniać indywidualne podejście do stanu chorego i fazy choroby. W przypadku braku łaknienia należy dążyć do dostarczenia organizmowi produktów o dużej wartości biologicznej. Dieta wątrobowa jest koniecznością w profilaktyce i leczeniu chorób takich jak: przewlekłe zapalenie wątroby, marskość wątroby i toksyczne uszkodzenie wątroby. Wiele osób nie łączy z chorą wątrobą zaburzeń trawiennych, długotrwałego zmęczenia, złego samopoczucia, wzdęć i zaparć. Jeśli nie zauważy się w porę tych objawów – leczenie wątroby będzie długie i nie zawsze skuteczne. Zdrowa dieta na wątrobę powinna ograniczać produkty tłuste na rzecz białka i węglowodanów.
Dieta wątrobowa
Dieta wątrobowa to dieta lekkostrawna, która wymaga naprawdę drastycznych zmian nawyków żywieniowych. Kiedy wątroba odmawia posłuszeństwa, jedynym rozwiązaniem okazuje się zastosowanie diety. Powinna być bogata w białka i węglowodany oraz ograniczać tłuszcze i błonnik. Produkty białkowe muszą zawierać dużą ilość substancji lipotropowych, jak: metionina, cholina, witaminy B2 i C. W diecie na wątrobę tłuszcze ogranicza się do 40 g dziennie. Podstawą jest stosowanie tłuszczów o niskim punkcie topnienia i wysokiej wartości biologicznej, a więc takich jak: olej sojowy, olej słonecznikowy i masło. W trakcie stosowania diety wątrobowej posiłki warto spożywać często, tj. 4-5 razy dziennie, ale w mniejszych porcjach, a potrawy nie powinny być gorące. Najlepiej, aby potrawy były przygotowane w wodzie i na parze, pieczone w folii, pergaminie, a także duszone bez tłuszczu. Zazwyczaj w tej diecie podaje się większe ilości chudego mleka i twarogu, ponieważ zawierają metioninę.
Dieta wątrobowa – zasady
Posiłki należy spożywać w niewielkiej objętości, 5–7 razy dziennie. Ze względu na skłonności do hipoglikemii osób z chorobami wątroby zaleca się jeden posiłek późnym wieczorem. Warzywa i owoce należy podawać gotowane i rozdrobnione oraz w postaci soków i przecierów. Zupy przygotowuje się na wywarach warzywnych, podprawianych zawiesiną z mąki i mleka. Zalecane metody przyrządzania potraw to: gotowanie w wodzie, na parze, w naczyniach bez wody, duszenie, obsmażanie bez tłuszczu na patelni, pieczenie w folii, pergaminie, naczyniach ceramicznych, na ruszcie, w piekarniku lub opiekaczu. Zabronione jest smażenie i pieczenie na tłuszczu. W przypadku prawidłowej masy ciała podaż energii jest zgodna z normą fizjologiczną 25–30 kcal/kg mc./dobę (kcal pozabiałkowe). U osób niedożywionych zapotrzebowanie zwiększa się do 35–40 kcal/kg mc./dobę. Białko powinno stanowić 1 g/kg mc/dobę, a w przypadku stłuszczenia wątroby czy po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby białko należy zwiększyć do 1,5 g/kg mc./dobę. Białko wspomaga proces odbudowy komórek wątroby oraz zmniejsza nacieczenia tłuszczowe. Zaleca się, aby ponad połowę spożywanego białka stanowiło białko pochodzenia zwierzęcego. Zawartość tłuszczu w diecie zarówno roślinnego, jak i zwierzęcego nie powinna przekraczać 30–50 g/dobę. Jednak w wyrównanych chorobach wątroby, bez objawów żółtaczki tłuszcz może stanowić 1 g/kg mc/dobę. Należy pamiętać, aby tłuszcz dodawać na surowo do gotowych potraw. Węglowodany uzupełniają zapotrzebowanie na energię i ich spożycie powinno wynosić od 200 do 300 g na dobę (w tym 50–70g cukry łatwo przyswajalne). Ze względu na występujące wzdęcia i biegunki należy wykluczyć z diety błonnik. Spożycie soli kuchennej nie powinno przekraczać 5 g na dobę. Z powodu zaburzeń wchłaniania i magazynowania witamin oraz soli mineralnych w trakcie przebiegu chorób wątroby zaleca się przyjmowanie potasu w ilości 1000–1500 mg na każdy 1000 kcal diety. U osób chorych na marskość wątroby mogą dodatkowo pojawić się niedobory wapnia, cynku i selenu. Ponadto należy zwiększyć ilość warzyw bogatych w β-karoten oraz produktów zawierających witaminy D, E i K, ponieważ zmniejszona ilość tłuszczu w diecie powoduje ograniczenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dobrze jest również wprowadzić do jadłospisu produkty bogate w witaminę C, gdyż wspomaga ona układ immunologiczny, co prowadzi do zwalczania stanu zapalnego.
Co można jeść podczas diety wątrobowej?
Podczas diety wątrobowej zaleca się:
•pieczywo pszenne i żytnie z niskiego przemiału, czerstwe, sucharki;
•masło, twaróg, ser biały, jajka na miękko;
•chudą szynkę, polędwicę, parówki, miód, zupy na wywarach warzywnych z chudego mięsa;
•kasze na sypko, kasze rozklejone;
•drobne makarony, lane kluski, kluski francuskie;
•chude mięso i ryby: gotowane, w warzywach, z wody, pulpety, pieczone bez tłuszczu w folii bądź pergaminie;
•z tłuszczów: oliwę, olej sojowy, słonecznikowy i kukurydziany;
•owoce, kompoty, musy, galaretki, koktajle mleczno-owocowe, owoce przecierane, biszkopty.
Choroby wątroby wymagają ograniczenia:
•cebuli, czosnku, kapusty, papryki, ogórków;
•octu, roślin strączkowych;
•śmietany, tłuszczu, obsmażania, smażenia, duszenia, pieczenia – w tłuszczu;
•coca-coli (i wszelkich napojów gazowanych), kawy;
•czekolady, tortów, kremów;
•alkoholu i papierosów.
Jadłospis diety wątrobowej
Każde menu diety na wątrobę musi ograniczać spożywanie tłustych potraw, alkoholów i smażonych przekąsek
• Śniadanie: pieczywo mieszane – chleb pszenny i pieczywo półcukiernicze, masło, pasta z sera twarogowego i pasta z pomidorów, kasza manna na mleku lub wywarze z warzyw, miód, napój z dzikiej róży.
• Obiad: zupa jarzynowa z lanymi kluskami, pulpety z cielęciny, sałata zielona polana kefirem, ziemniaki purée, marchew gotowana, kompot z jabłek.
• Podwieczorek: koktajl mleczno-warzywno-owocowy, biszkopty.
• Kolacja: pierogi leniwe, surówka z jabłek, herbata z cytryną.
W diecie wątrobowej nie może zabraknąć ziół, które koją narząd, pomagają wzmacniać i leczyć wątrobę. Zioła na wątrobę zapobiegają pojawianiu się choroby, a w niektórych przypadkach regenerują uszkodzony narząd. Do najskuteczniejszych środków ziołowych leczących przewlekle chorą wątrobę należą wyciągi z nasion ostropestu plamistego.
Dieta na wątrobę wpływa pozytywnie na zdrowie, nie pozwala przytyć, redukuje tkankę tłuszczową oraz sprzyja chudnięciu. Powinna być odpowiednio zbilansowana i zawierać zdrowe, świeże i lekkie przekąski.
