Ospa wietrzna (łac. varicella) należy do grupy najbardziej zakaźnych chorób wieku dziecięcego. W przebiegu ospy wietrznej występuje wysoka gorączka i swędząca wysypka w postaci pęcherzyków. Ospa wietrzna u dzieci przebiega ospę dość łagodnie, u dorosłych notuje się ostrzejszy przebieg ospy, nierzadko z komplikacjami. Zarażenie ospą wietrzną następuje drogą kropelkową. Przyjmuje się, że najłatwiej zarazić się przez kontakt z chorym na parę dni przed wystąpieniem wysypki, ale warto wiedzieć, że chory na ospę zaraża aż do chwili zaschnięcia u niego ranek i pojawienia się strupków.
Ospa – zarażenie wirusem
Ospa wietrzna z łatwością przenosi się na innych członków rodziny i rówieśników w szkole, ponieważ wirus ospy przenosi się przez powietrze, drogą kropelkową lub przez płyn z pęcherzy. Istnieje również możliwość infekcji wirusem ospy w sposób pośredni – przez kontakt z częściami garderoby i innymi przedmiotami wyeksponowanymi na działanie płynu z krost. Chorzy na ospę zostają zakażeni do 5 dni (częściej od 1-2 dni) przed i 5 dni od chwili pojawienia się wysypki. Kiedy rany zostają pokryte strupem, osoba zazwyczaj przestaje być zakażona. Ospa wietrzna u dzieci ujawnia się przez około 10-14 dni. I to właśnie wtedy lekarze zalecają, aby dziecko z ospą wietrzną pozostało w domu, ponieważ to w tym czasie najłatwiej o zarażenie wirusem ospy. W przypadku ospy wietrznej u dzieci najlepiej, aby dziecko pozostało w domu do ustąpienia jakichkolwiek objawów ospy. Większość ludzi zaraża się wirusem ospy wietrznej do 15 roku życia, z czego większość między 5 a 9, jednak prawdopodobieństwo zarażenia ospą istnieje w każdym wieku. Ospa wietrzna zazwyczaj jest bardziej dotkliwa u dorosłych oraz niemowląt. Choroba występuje najczęściej zimą i wiosną.
Ospa – objawy
Ospę wietrzną wywołuje wirus VZV (Herpes virus varicellae), który inicjuje również zachorowanie na półpasiec. Przechorowanie ospy wietrznej daje odporność na ponowną infekcję. Wirus ospy zostaje w organizmie do końca życia w formie utajonej, m.in. w zwojach nerwowych. W warunkach obniżonej odporności ospa wietrzna może się uaktywnić i wywołać półpaśca. Zdarza się to bardzo rzadko, ale jeżeli już ma miejsce taki przypadek, to zwykle w przebiegu ospa wietrzna daje poważne powikłania. Ospa wietrzna wylęga się przeciętnie około dwóch tygodni. Do charakterystycznych objawów ospy wietrznej zalicza się:
•złe samopoczucie, uczucie ogólnego rozbicia;
•ból głowy;
•wysoką gorączkę (37-40 stopni Celsjusza);
•wykwity skórne, które kolejno przeobrażają się z małej, czerwonej plamki w grudkę, potem w pęcherzyki wypełnione płynem, który po pewnym czasie mętnieje, przyjmując postać krostek; krostki przysychają, zmieniając się w strupki, które po jakimś czasie odpadają;
•uporczywy świąd.
Główny objaw ospy wietrznej, a więc wysypka pojawia się na tułowiu, a potem na szyi, twarzy, głowie (również w miejscach owłosionych), ramionach i nogach. Rzadko krostki zajmują dłonie i stopy. Objawy ospy w postaci pęcherzyków można zaobserwować czasem w jamie ustnej, na podniebieniu twardym, policzkach i narządach płciowych. Zmiany skórne związane z ospą wietrzną na błonach śluzowych wykazują tendencję do owrzodzenia. W miejscu odpadniętych strupków widać często blizny. Niektóre są prawie niewidoczne, inne – głębsze – towarzyszą człowiekowi do końca życia. W ciężkich przypadkach ospy objawem może być wysypka krwotoczna. Częstym powikłaniem ospy wietrznej u dzieci, jest zakażenie skóry w postaci liszaja płaskiego. U dorosłych palących papierosy może wystąpić ospowe zapalenie płuc o bardzo ciężkim przebiegu. Polskie Ministerstwo Zdrowia zachęca do szczepienia przeciw ospie wietrznej. Mimo że ospa wietrzna najczęściej przebiega łagodnie, dając skąpe objawy, to u osób dorosłych, noworodków i niemowlaków notuje się ostrzejszy przebieg i powikłania ospy wietrznej. Do powikłań ospy wietrznej zalicza się np. zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie opon mózgowych. Szczególnie narażone na niebezpieczeństwo związane z ospą wietrzną są kobiety w ciąży, u których wirus ospy w pierwszym trymestrze może zaszkodzić płodowi, powodując tzw. zespół ospy wietrznej wrodzonej: blizny, deformacje (np. hipoplazja kończyn), zaburzenia wzroku (np. zaćma wrodzona, atrofia nerwu wzrokowego) i układu nerwowego (np. mikrocefalia, wodogłowie).
Ospa – profilaktyka i leczenie
W ramach profilaktyki ospy zaleca się szczepienie przeciw ospie wietrznej i unikanie kontaktów z osobami chorymi na ospę, by minimalizować ryzyko zarażenia. Kiedy jednak dojdzie do sytuacji, w której ospa wietrzna się rozwija, należy pamiętać o odpoczywaniu podczas gorączki i przyjmowaniu leków przeciwgorączkowych (ale nie kwasu acetylosalicylowego). W czasie ospy wietrznej u dzieci zwykle najbardziej dokucza im swędzenie, dlatego należy dbać o higienę, pamiętać o częstej zmianie ubrań i kąpielach w wodzie z nadmanganianem potasu, płatkami owsianymi, sodą oczyszczoną lub siemieniem lnianym. Powinno się nie dopuszczać do rozdrapywania wysypki, aby zapobiec wtórnym zakażeniom bakteryjnym. Płynne pudry to nie najlepsze rozwiązanie w czasie ospy wietrznej u dzieci – co prawda koją swędzenie, ale stanowią łatwą pożywkę dla rozwoju bakterii.
